Για το ζήτημα του μη αφορισμού του Καζαντζάκη, παραπέμπουμε στο βιβλίο της Κλεοπάτρας Πρίφτη, Ο ένθεος και κατατρεγμένος Νίκος Καζαντζάκης, Αθήνα, 2005, εκδόσεις Ιωλκός, καθώς και στο άρθρο του μητροπολίτη Αρκαλοχωρίου Ανδρέα Νανάκη, «Η Εκκλησία και ο Νίκος Καζαντζάκης» (βλ. Σημειώσεις-Σχόλια της ιστοσελίδας μας).
Η κυρία Τσατσανίδου μας έστειλε αποσπάσματα ενός βιβλίου του Μενέλαου Ιερεμίου Γραμματικόπουλου με τίτλο 50 Χρόνια στη Σοβιετική Ένωση. Εκεί γίνεται λόγος για δύο συναντήσεις, το 1927 και το 1936, με τον Νίκο Καζαντζάκη στο χωριό Tsh-Svar (Κρυφή Καμπάνα) της Γεωργίας.
Το 1928, ο Νίκος Καζαντζάκης μαζί με τον συνταξιδιώτη του Παναΐτ Ιστράτι επισκέφτηκαν τον τάφο του Ουκρανού ποιητή Taros Schevtchenko στο Kaniev.
Στο βιβλίο επισκεπτών διαβάζουμε αυτές τις λίγες λέξεις του Νίκου Καζαντζάκη στα ελληνικά και τα ρωσικά.
Ευχαριστούμε το φίλο μας Serguei Feodossiev για την αποστολή αυτού του ντοκουμέντου.
Στο τεύχος 37 (Δεκέμβριος 2010) της επιθεώρησής μας Le Regard crétois (Η Κρητική Ματιά), δημοσιεύτηκε μία επιστολή του Νίκου Καζαντζάκη στο φίλο του ποιητή Μηνά Δημάκη (την παραθέτουμε κατωτέρω). Περιγράφει την κατάσταση στην Ελλάδα «που θέλουν να γκρεμίσουν», εκφράζοντας όμως ταυτόχρονα την πίστη του ότι η χώρα θα αναστηθεί.
Η επιστολή αυτή έκανε μεγάλη εντύπωση και αναδημοσιεύτηκε από τον τύπο, καθώς και από εκατοντάδες χρήστες ιστοσελίδων, facebook, twitter κλπ. Ο φίλος μας Βασίλης Βασιλικός την ανέφερε πρόσφατα κατά την παρουσίαση του βιβλίου ενός πολιτικού.
Στο τεύχος 38 (Δεκέμβριος 2011) δημοσιεύουμε ένα εξίσου σημαντικό κείμενο, για ένα ζήτημα ελάχιστα γνωστό: την απέλαση του Νίκου Καζαντζάκη από την Αγγλία!
Η επιστολή αυτή έκανε μεγάλη εντύπωση και αναδημοσιεύτηκε από τον τύπο, καθώς και από εκατοντάδες χρήστες ιστοσελίδων, facebook, twitter κλπ. Ο φίλος μας Βασίλης Βασιλικός την ανέφερε πρόσφατα κατά την παρουσίαση του βιβλίου ενός πολιτικού.
Στο τεύχος 38 (Δεκέμβριος 2011) δημοσιεύουμε ένα εξίσου σημαντικό κείμενο, για ένα ζήτημα ελάχιστα γνωστό: την απέλαση του Νίκου Καζαντζάκη από την Αγγλία!
Διαπιστώνουμε τον τελευταίο καιρό την επανεμφάνιση ρατσιστικών και ξενόφοβων κινημάτων. Μετά τα εγκλήματα που διέπραξαν οι Γερμανοί κατακτητές κατά τη διάρκεια του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου, πιστεύαμε ότι είχαμε τελειώσει με τη μαύρη συμφορά. Δεν είναι έτσι, δυστυχώς. Νομίζουμε ότι χρειάζεται να υπενθυμίσουμε την αποστολή που είχε αναθέσει η Ελληνική Κυβέρνηση σε μία Επιτροπή αποτελούμενη από τον Νίκο Καζαντζάκη και τους καθηγητές Γιάννη Καλιτσουνάκη και Ι. Θ. Κακριδή. Αυτή η Επιτροπή επισκέφτηκε επί ενάμιση μήνα, από τον Ιούλιο έως τον Αύγουστο του 1945, 72 μαρτυρικά χωριά και είχε την ευκαιρία να συναντήσει πολλούς επιζώντες, αυτόπτες μάρτυρες των ανήκουστων ωμοτήτων που διέπραξε ο γερμανικός στρατός σε βάρος του κρητικού λαού. Στο τέλος της περιοδείας της, η Επιτροπή συνέταξε έκθεση 100 σελίδων, συνοδευόμενη από φωτογραφίες, την οποία παρέδωσε, όπως όφειλε, στο Υπουργείο Εξωτερικών. Αλλά η έκθεση αυτή εξαφανίστηκε μυστηριωδώς από τα αρχεία του Υπουργείου και δεν ξαναβρέθηκε ποτέ. Και θα είχε χαθεί για πάντα, αν ο Καζαντζάκης δεν είχε δώσει ένα αντίτυπο στο φίλο του Παντελή Πρεβελάκη, ο οποίος είχε την καλή ιδέα να την κρατήσει και να τη δωρίσει αργότερα στο Ιστορικό Μουσείο Κρήτης, στο Ηράκλειο. Εκεί την ανακάλυψε ο Δήμος Ηρακλείου το 1983 και τη δημοσίευσε όπως ήταν, μαζί με ένα πρόλογο του Δημάρχου. Πρέπει να σημειωθεί ότι η Ελλάδα είναι η μόνη χώρα που δεν πήρε πολεμικές αποζημιώσεις από τη Γερμανία. Επιπλέον, η Γερμανία δεν επέστρεψε ποτέ ένα τεράστιο δάνειο που η φτωχή Ελλάδα αναγκάστηκε να δώσει στην πανίσχυρη τότε χώρα.
Επισημαίνουμε ότι η Αθηνά Βουγιούκα έδωσε διάλεξη στη Βιάννο, ένα μαρτυρικό μαρτυρικό χωριό της Κρήτης, στις 18 Νοεμβρίου 2012, με θέμα Ο Νίκος Καζαντζάκης στην Κρήτη του μαρτυρίου. Το κείμενο αυτής της διάλεξης διανεμήθηκε σε έναν άλλο τόπο μαρτυρίου, το Χαϊδάρι (κοντά στην Αθήνα), όπου πραγματοποιήθηκε σχετική εκδήλωση στις 18 Μαΐου 2013.
Επισημαίνουμε ότι η Αθηνά Βουγιούκα έδωσε διάλεξη στη Βιάννο, ένα μαρτυρικό μαρτυρικό χωριό της Κρήτης, στις 18 Νοεμβρίου 2012, με θέμα Ο Νίκος Καζαντζάκης στην Κρήτη του μαρτυρίου. Το κείμενο αυτής της διάλεξης διανεμήθηκε σε έναν άλλο τόπο μαρτυρίου, το Χαϊδάρι (κοντά στην Αθήνα), όπου πραγματοποιήθηκε σχετική εκδήλωση στις 18 Μαΐου 2013.
Με τη συμμετοχή 120 λογοτεχνών ολοκληρώθηκε η μεγάλη έρευνα που πραγματοποίησαν το bookpress.gr και το Βιβλιοπωλείο Πολιτεία, για την ανάδειξη των 100 βιβλίων που αξιολογούνται από τους συγγραφείς ως τα καλύτερα της νεοελληνικής λογοτεχνίας των τελευταίων δύο αιώνων (1813-2013).
Υπενθυμίζουμε ότι από τους συγγραφείς ζητήθηκε να δηλώσουν τα 20 βιβλία που αξιολογεί ο καθένας ως τα καλύτερα, σύμφωνα πάντα με τις αναγνωστικές προτιμήσεις τους, την κρίση τους για την επιρροή που άσκησαν ή άλλα κριτήρια που καθορίζουν τις επιλογές τους. Στα βιβλία αυτά μπορούσαν να περιλαμβάνονται τίτλοι πεζογραφίας, μυθιστορήματα ή διηγήματα, ποιητικές συλλογές (μεμονωμένες, συγκεντρωτικές ή άπαντα) και θεατρικά έργα.
Τα 100 βιβλία που συγκέντρωσαν τις περισσότερες προτιμήσεις δημοσιεύονται κατά αλφαβητική σειρά, σύμφωνα με το επώνυμο των συγγραφέων, και όχι με βάση τις προτιμήσεις που συγκέντρωσαν, αφού στις προθέσεις της έρευνάς μας δεν είναι να θέσουμε συγγραφείς και βιβλία σε «ανταγωνισμό», αλλά «να καταδειχτούν προτιμήσεις, επιρροές, τάσεις, τροφοδοτώντας τη συζήτηση που αφορά το παρελθόν, το παρόν και το μέλλον της ελληνικής λογοτεχνίας.»
Μεταξύ των βιβλίων είναι και τέσσερα έργα του Νίκου Καζαντζάκη: Αναφορά στον Γκρέκο, Βίος και πολιτεία του Αλέξη Ζορμπά, ο Καπετάν Μιχάλης και ο Χριστός ξανασταυρώνεται.
Υπενθυμίζουμε ότι από τους συγγραφείς ζητήθηκε να δηλώσουν τα 20 βιβλία που αξιολογεί ο καθένας ως τα καλύτερα, σύμφωνα πάντα με τις αναγνωστικές προτιμήσεις τους, την κρίση τους για την επιρροή που άσκησαν ή άλλα κριτήρια που καθορίζουν τις επιλογές τους. Στα βιβλία αυτά μπορούσαν να περιλαμβάνονται τίτλοι πεζογραφίας, μυθιστορήματα ή διηγήματα, ποιητικές συλλογές (μεμονωμένες, συγκεντρωτικές ή άπαντα) και θεατρικά έργα.
Τα 100 βιβλία που συγκέντρωσαν τις περισσότερες προτιμήσεις δημοσιεύονται κατά αλφαβητική σειρά, σύμφωνα με το επώνυμο των συγγραφέων, και όχι με βάση τις προτιμήσεις που συγκέντρωσαν, αφού στις προθέσεις της έρευνάς μας δεν είναι να θέσουμε συγγραφείς και βιβλία σε «ανταγωνισμό», αλλά «να καταδειχτούν προτιμήσεις, επιρροές, τάσεις, τροφοδοτώντας τη συζήτηση που αφορά το παρελθόν, το παρόν και το μέλλον της ελληνικής λογοτεχνίας.»
Μεταξύ των βιβλίων είναι και τέσσερα έργα του Νίκου Καζαντζάκη: Αναφορά στον Γκρέκο, Βίος και πολιτεία του Αλέξη Ζορμπά, ο Καπετάν Μιχάλης και ο Χριστός ξανασταυρώνεται.
Μετά τις αντιδράσεις
Θυελλώδεις αντιδράσεις έχει προκαλέσει η βεβήλωση του τάφου του Νίκου Καζαντζάκη από αγνώστους. Στις 8 Δεκεμβρίου συνεργεία του Δήμου φρόντισαν να προχωρήσουν στην αποκατάσταση του μνημείου, μετά από εντολή της αντιδημάρχου Πολιτισμού Αρ. Πλεύρη που όπως ανακοίνωσε, αφαιρέθηκε η πέτρινη πλάκα ώστε να αποκατασταθεί με τα ίδια γράμματα η επιγραφή «Δεν ελπίζω τίποτα, Δεν φοβάμαι τίποτα, είμαι λέφτερος» ,την οποία οι άγνωστοι κατέστρεψαν.
Επίσης το συνεργείο των τεχνικών υπηρεσιών του Δήμου αποκατέστησε το Σταυρό, από τον οποίο είχε αφαιρεθεί το οριζόντιο τμήμα του και οι εργασίες θα συνεχιστούν με το πέτρινο τμήμα του, ενώ η υπηρεσία πρασίνου θα ευπρεπίσει την περίμετρο του μνημείου.
Με δηλώσεις της η αντιδήμαρχος τόνισε μεταξύ άλλων ότι “είναι θλιβερό και καταδικάζουμε αυτή την αποτρόπαια πράξη, καθώς και το γεγονός ότι κάποιοι δεν σεβάστηκαν τον τόπο ανάπαυσης του μεγάλου Κρητικού συγγραφέα, που έχει αποτελέσει και τόπο προσκυνήματος σε παγκόσμιο επίπεδο, αφού χιλιάδες Έλληνες και ξένοι επισκέπτονται το μνημείο.